Zależność jest to stan, w którym utrzymanie stałego działania leku jest niezbędne do zachowania pozornych objawów pełnego zdrowia: optymalnego funkcjonowania organizmu i dobrego samopoczucia. Tak więc zależność może być wprawdzie spowodowana długotrwałym stosowaniem leku w celach terapeutycznych (np. przy podawaniu opiatów dla łagodzenia bólów nowotworowych), najczęściej jednak jestona następstwem nadużywania środków chemicznych, często nie należących do związków leczniczych. Wyróżniamy dwa typy zależności: zależność psychiczną, charakteryzującą się trudnym do przezwyciężenia dążeniem do przyjmowania środka, oraz zależność fizyczną (zespół neuroadaptacyjny) wdrażającą się koniecznością (przymusem) przyjmowania środka w celu niedopuszczenia do wystąpienia zespołu abstynencji odstawiennej. Znacznie więcej środków wywołuje zależność psychiczną aniżeli zależność fizyczną. Zależność fizyczna jest spowodowana stanem euforii .(błogostanu) wywołanym przez środek i teoretycznie może ją wywołać każdy związek działający na ośrodkowy układ nerwowy. Pomiędzy poszczególnymi środkami istnieją jednak znaczne różnice w szybkości wywoływania i w nasileniu zależności psychicznej. Etanol może wywoływać silną zależność psychiczną już po jednorazowym przyjęciu. Szybko wywołuje też zależność psychiczną kokaina, chlorowcowane węglowodory o niskiej temperaturze wrzenia, środki działające pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy.
